کاربرد و مراحل هنر حکاکی روی سنگ

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

هنر حکاکی روی سنگ 

همه چیز درباره حکاکی روی سنگ 

درباره حکاکی روی سنگ

هنر حکاکی تاریخچه ای به طول حضور بشریت دارد؛ حکاکی نوعی کنده کاری روی سطوح مختلف سنگ، با استفاده از ابزار دستی در یا ماشین آلات مکانیکی و پیشرفته برای ایجاد نقش و طرح هایی تزئینی است. البته ممکن است از حکاکی برای ساخت مهر، طلسم، سرسکه (قالب مخصوص برای ضرب سکه) و... نیز استفاده شود که جنبه کاربردی دارد اما رایج ترین حکاکی های امروزی برروی سنگ های تزئینی مانند زمرد، یاقوت و عتیق با خراش یا شیارهایی ظریف و معمولا کم عمق هستند.

اولین مرحله حکاکی روی سنگ و انداختن طرح روی آن

تاریخچه حکاکی روی سنگ

انسان های نخستین پیش از اختراع خط در دوره غارنشینی برای ارتباط با یکدگیر و انتقال پیام ها، شکل هایی روی سنگ حک می کردند که آثار زیادی از آنها تا کنون نیز باقی مانده است. این روش در میان انسان ها به مرور تکامل یافت و پس از مدتی با اختراع خط، تراش سنگ برای تهیه وسایل مورد نیاز و حکاکی روی نقش هایی مانند مهر ها، انگشتر ها و سایر سنگ های تزئینی رایج شد.

از حکاکی های باستانی، مهر هایی از تمدن آشوریان و مناطق بین النهرین کشف شده است که قدیمی ترین آثار به جای مانده در زمینه چاپ برجسته حساب می شوند. پس از آن یونانی ها و رومی ها مهر های مشابهی را با سنگ های قیمتی ایجاد کردند که نمادی از عظمت و قدرت حاکم و فرمانرواهای آنان بود. در ایران نیز مهر تاریخچه ای چند هزار ساله دارد و حتی قبل از اختراع خط در ایران، مهر اولین ابزار تثبیت فردیت و مبنایی برای شناخت اسناد بود. به همین دلیل می توان گفت ایرانیان بیشترین سهم در تکامل برگ هویت مهر و یا شناسنامه در جهان داشته اند.

کاربرد حکاکی روی سنگ

همانطور که متوجه شدید این روش استفاده های فراوانی در طول تاریخ داشته است که در ادامه رایج ترین آنها را معرفی می کنیم

• تزئین و زیباسازی

حکاکی روی سنگ های معمولی با کاربرد تزئینی

بسیاری از جواهرهای اصیل و گران قیمت وجود دارند که با توجه به خواست مشتری طرح یا نوشته خاصی روی آنها حک شده است. بدین ترتیب افراد می توانند جواهرات خود را تا حد ممکن شخصی سازی کنند. برای این کار از سنگ هایی همچون یاقوت، زمرد، مروارید و... استفاده می شود.

• استفاده در طراحی دکور و ستون ها

با استفاده از حکاکی روی سنگ می توان بسیاری از سنگ های معمولی، سخت و بی جان را به قطعه ای زیبا جهت دکور تبدیل کرد. علاوه بر این ستون های موجود در خانه ها و سایر بخش ها نیز با کمک حکاکی توسط یک فرد ماهر جلوه زیبا تری به خود می گیرند.

• حکاکی روی سنگ قبر

حکاکی روی سنگ های قبر در بسیاری از نقاط دنیا رایج است

بر روی سنگ قبر هایی که مورد استفاده قرار می گیرند اغلب مواردی همچون اطلاعات شخصی مانند تاریخ تولد و فوت، نام و نام فامیلی،‌ یک قطعه شعر یا حتی عکس حکاکی می شود.

روش های حکاکی روی سنگ

روش های مختلفی برای حکاکی روی سنگ وجود دارد که هرکدام مزایا و معایبی دارند. این ابزارها از جهات مختلفی همچون هزینه، زمان، انرژی مورد نیاز و... تفاوت هایی دارند و با توجه به هدف و نوع کار مورد استفاده قرار می گیرند.

• فرز الماس

الماس سخت ترین ماده کشف شده می باشد که خاصیت برندگی و تیز بودن آن برای برش یا حکاکی سطحی روی وسایل مختلفی همچون سنگ و فلز مناسب است. بدین ترتیب می توان با استفاده از فرز الماس روی سنگ های مختلفی حکاکی کرد اما هرچقدر سنگ مورد نظر قیمتی تر باشد به ظرافت و دقت بیشتری نیاز دارد و باید زمان بیشتری برای آن صرف شود.

• انواع قلم

از جمله قدیمی ترین روش ها برای حکاکی روی سنگ است و با وجود ابتدایی بودن همچنان نیز مرسوم است و از آن برای طرح زدن روی سنگ های مختلفی استفاده می شود. به دلیل ساده و ابتدایی بودن ابزارها، داشتن جنبه تزئینی و کاربردی این روش جزء صنایع دستی حساب می شود و به همین دلیل انگشترها یا سنگ هایی که با روش قلم زنی حکاکی شده باشد ارزش بیشتری داشته و گرانتر می باشد. البته استفاده از این روش چالش هایی همچون نیاز به زمان بیشتر نسبت به روش های جدید و بالا رفتن هزینه برای خریدار را ایجاد می کند.

• لیزر

یکی از جدید ترین روش های حکاکی روی سنگ استفاده از لیزر می باشد که مزایای همچون صرفه جویی در زمان، داشتن ظرافت بالا به دلیل استفاده از تکنولوژی های بروز، امکان حکاکی روی سنگ های ساختمانی، نما و سر درب ها با طرح های اختصاصی، حکاکی روی سرامیک و کاشی، سنگ های رومیزی و سایر سنگ های تزئینی و نگین و انگشتر و... با این روش وجود دارد.

مراحل حکاکی روی سنگ

در روش سنتی هنرمند ابتدا سنگ مورد نظر را انتخاب کرده و در اولین مرحله طرح را روی سنگ می اندازند.

اولین مرحله حکاکی روی سنگ با روش سنتی

پس از آن با استفاده از قلح های مختلفی شروع به حکاکی می کنند. در این مرحله هنرمند باید اطراف طرح را با استفاده از قلم و چکش پایین برده و از برجسته ترین قسمت طرح اصلی شروع به کار کند. سپس با کامل شدن طرح، نوبت به سمباده زدن می رسد تا قسمت های اضافه و تیز صیقلی شوند. مواد اولیه مورد نیاز این هنر سنگ های از جنس مرمر، یاقوت و... می باشد که حکاک با توجه به خلاقیت و ابتکار خود عمل کرده و طرح هایی با اهداف تزئینی و کاربردی ایجاد می کند.

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته