انحراف فک؛ مشکلی که زیبایی و سلامتی شما را تهدید می کند
- مجموعه: بیماری ها و راه درمان
انحراف فک را چگونه تشخیص دهیم و درمان کنیم؟
انحراف فک یک مشکل شایع است که می تواند باعث مشکلات مختلفی از جمله مشکلات گفتاری، جویدن، خواب و زیبایی شود. در این مقاله از بیتوته، به بررسی این مشکل و راه های درمان آن می پردازیم.
وقتی استخوان فک بالا و یا فک پایین در موقعیت صحیح قرار نگیرند، شما دچار فک نامتقارن یا کج می شوید. این مشکل می تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)، ضربه و آسیب تا مشکلات دندانی مانند مال اکلوژن (ناهنجاری های دندانی) ایجاد شود.
شدت انحراف فک متفاوت است. برخی از افراد با موارد جدیتر علائمی مانند چهره نامتقارن، درد در شقیقهها، بیرون زدن گوش و مشکلات جویدن دارند. درمان ها شامل استفاده از ارتودنسی، جراحی و همچنین مدیریت علائم است.
علل انحراف فک
به طور کلی، کج بودن فک ناشی از نقایص مادرزادی ، مشکلات مربوط به رشد دندانها و فک (رشد)، یا ضربه یا تصادفات (اکتسابی) است.
اختلالات TMJ
مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) لولای است که فک بالا و فک پایین را به هم متصل می کند. اختلالات TMJ (اغلب به سادگی "TMJs" یا "TMDs" نامیده می شود) یکی از علل شایع انحراف فک است. آنها زمانی رخ می دهند که مشکلاتی در خود مفصل یا عضلات اطراف یا رباط ها وجود داشته باشد. مشکلات TMJ که منجر به التهاب، درد و سایر علائم می شود، می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
• آرتروز فک
• دندان قروچه یا فشردن (براکسیسم)
• نیش نامناسب
• جراحت
• فشار
• دررفتگی مفصل
اختلالات TMJ می تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند، از جمله:
• درد فک و دندان
• سردرد و گوش درد
• درد شانه و گردن
• ناتوانی در باز کردن کامل دهان
• قفل شدن فک در حالت باز یا بستن دهان
• صدای تق تق یا کلیک کردن هنگام جویدن یا حرکت دادن دهان
• صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
• تورم صورت
• ناهماهنگی فک بالا و پایین
ضربه
انحراف فک همچنین می تواند در اثر سقوط یا حوادث ایجاد شود. برای مثال، پس از شکستگی فک بالا یا پایین، التیام ممکن است ناهموار باشد و باعث اختلال در تراز فک شود.
این نوع فک ناهموار می تواند در هر سنی رخ دهد، اما افرادی که مبتلا به پوکی استخوان یا تراکم استخوانی پایین هستند، بیشتر در معرض آسیب دائمی قرار دارند. به همین دلیل است که پزشکان هنگام بهبودی از شکستگی استخوان یا آسیب های فکی، مراقبت و نظارت بیشتری را اعمال می کنند.
نقص مادرزادی
بسیاری از موارد ناهمواری فک را می توان به نقایص مادرزادی که بر تقارن صورت تأثیر می گذارد نسبت داد. این مشکل مادرزادی " میکروسومی همی صورت " نامیده می شود ، بیشتر استخوان های فک را تحت تاثیر قرار می دهد. منجر به بی نظمی در یک طرف صورت (یک طرفه) یا هر دو طرف (دو طرفه) می شود. با شدت متفاوت، این می تواند باعث موارد زیر شود:
• دندان های کج: دندان های کج اغلب به صورت مایل نسبت به بینی و دهان ظاهر می شوند
• فک چانه کج: چانه ممکن است به طور مشخص به یک طرف متمایل شده باشد و باعث عدم تقارن کلی شود.
• عدم تقارن دیگر در نیمه پایینی صورت: این عدم تقارن می تواند شامل هر چیزی از ارتفاع نابرابر استخوان های گونه تا اندازه و موقعیت چشم و گوش ها باشد.
موارد شدید، به خصوص اگر دوطرفه باشند و درمان نشده باشند، می توانند منجر به آپنه انسدادی خواب (خروپف و اختلال خواب) و سندرم پیر رابین (کم شکل شدید فک پایین در بدو تولد) شوند.
انحراف فک همچنین با شکاف کام و لب که نقص مادرزادی هستند همراه است.
ناهماهنگی دندان ها
مال اکلوژن، ناهماهنگی و عدم تطابق بین مجموعه های بالایی و پایینی دندان ها نیز می تواند دلیل انحراف فک باشد. عوامل زیادی می توانند باعث کج شدن دندان ها شوند ، از جمله:
• سابقه فک کج و دندانهای نامرتب در خانواده میتواند شانس ابتلا را افزایش دهد.
• مکیدن شست، استفاده از پستانک و فشار زبان هنگام بلعیدن (بخصوص بعد از سه سالگی) میتوانند رشد فک و دندانها را تحت تأثیر قرار دهند.
• از دست دادن زودهنگام دندان، وجود دندانهای اضافی، نهفته یا بدشکل میتواند منجر به شلوغی و جابجایی دندانها شود.
• بریسهای نامناسب، پرکردگیهای حجیم و ریتینرهای شل نیز در موارد نادری میتوانند تأثیرگذار باشند.
• شکستگی فک یا صدمات دیگر میتوانند باعث جابجایی یا نامرتب شدن دندانها و فک گردند.
• رشد تومور در داخل فک میتواند موجب برآمدگی و تغییر شکل آن شود.
ناهماهنگی جزئی دندان ها بسیار شایع است. در واقع، تقریباً همه افراد حداقل دارای نقص هستند. با این حال، اکثر موارد جزئی و بدون علامت هستند. مال اکلوژن به سه دسته تقسیم می شود:
• کلاس I (رابطه نرمال مولر) : این زمانی است که بایت شما صحیح است، اما ممکن است مشکلات دیگری مانند شلوغی، فاصله، چرخش دندان ها، اپن بایت قدامی و غیره وجود داشته باشد.
• کلاس II : اغلب به آن « اوربایت » یا « رتروگناتیسم» می گویند، این زمانی اتفاق می افتد که مجموعه دندان های بالایی به طور قابل توجهی با دندان پایین همپوشانی داشته باشد.
• کلاس III : هنگامی که مجموعه دندان های پایینی به جلو رانده می شوند و جلوی دندان های بالایی بیرون می زنند، شما دارای نوع 3 هستید که به نام های آندربایت یا پروگناتیسم نیز شناخته می شود.
علائم انحراف فک
بسته به شدت آن، یک فک ناهموار می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت لثه، ماهیچه ها و رباط های TMJ، استخوان های فک و دندان ها تأثیر بگذارد. علائم اصلی انحراف فک عبارتند از:
• درد در شقیقه ها
• سردرد و یا درد در شانه و پشت
• صدای کلیک، ساییدن یا درد در فک
• زنگ زدن، وزوز کردن، یا کوبیدن در گوش
• سفتی و درد در فک
علاوه بر این، انحراف فک می تواند ظاهر صورت شما را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به موارد زیر شود:
• لبخند لثهای: در این شرایط، فک بالا نسبتاً کوتاه یا عقبتر از حالت ایدهآل قرار گرفته است. به همین دلیل، هنگام لبخند زدن، میزان زیادی از لثه بالای دندانها نمایان میشود.
• چهره کشیده: این عارضه به دلیل ناهنجاری موسوم به «اپن بایت» ایجاد میشود. در این حالت، دندانهای فک بالا و پایین کاملاً روی هم جفت نمیشوند و فاصلهای بین آنها باقی میماند. نتیجه این ناهنجاری، کشیدگی ظاهری چهره فرد است.
• لبخند بیدندان: این اصطلاح اغراقآمیز برای افراد با آندربایت شدید به کار میرود. در این وضعیت، فک پایین نسبت به فک بالا بسیار جلوتر قرار گرفته و هنگام لبخند زدن، دندانهای بالای فرد به سختی دیده میشوند.
در نهایت، انحراف فک می تواند باعث ایجاد طیفی از مشکلات دندانی شود، از جمله:
• از دست دادن دندان
• ساییدگی یا آسیب بر روی سطوح دندان
• تحلیل رفتن لثه (جایی که لثه از روی دندان عقب می نشیند و بیشتر از حد معمول دندان در معرض دید قرار می گیرد)
• لق شدن دندان ها
• آسیب به لثه یا بافت های اطراف
آیا داشتن انحراف فک بد است؟
وقتی ناهماهنگی فک جزئی باشد، ممکن است افراد بدون علامت باشند.
موارد شدیدتر انحراف فک بر توانایی شما در صحبت کردن، جویدن، نوشیدن و تنفس تأثیر می گذارد. این شرایط می تواند ظاهر فیزیکی شما را تحت تاثیر قرار دهد، به دندان ها و لثه های شما آسیب برساند، خواب را تحت تاثیر قرار دهد و باعث مشکلات روانی مانند کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس پایین شود. اگر علائم ناهماهنگی را تجربه می کنید، باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
چگونه انحراف فک تشخیص داده می شود؟
اولین قدم برای تشخیص معمولا ارجاع به متخصص ارتودنسی است. آنها دندان ها، دهان و سر شما را معاینه می کنند و بررسی می کنند که آیا دهان شما به درستی باز و بسته می شود یا خیر.
متخصص ارتودنسی معمولاً اشعه ایکس می گیرد و مدل های گچی دندان ها را می سازد.
سپس درمان بر اساس مدل دندان و اشعه ایکس برنامه ریزی می شود. در برخی موارد، ممکن است برای ارزیابی بیشتر به پزشک گوش، حلق و بینی (ENT) ارجاع داده شوید.
درمان انحراف فک
در حالی که انحرافات جزئی فک ممکن است نیاز به درمان خاصی نداشته باشد، موارد علامت دار و شدیدتر نیاز به درمان دارند. گزینهها از جراحی در شدیدترین موارد، تا استفاده از دستگاههای ارتودنسی و کار برای مدیریت درد و سایر علائم را شامل میشود.
عمل جراحی
در موارد شدیدتر و پیشرفتهتر ناهنجاریهای فکی، جراحی به عنوان یکی از راههای درمان مطرح میشود. این روش که بهعنوان “جراحی اصلاحی فک” یا “جراحی ارتوگناتیک” شناخته میشود، با هدف تغییر شکل فک بالا یا پایین برای هماهنگی مناسب انجام میگیرد. انواع مختلفی از جراحیهای اصلاحی فک با توجه به ماهیت مشکل در نظر گرفته میشوند:
• استئوتومی فک بالا : استئوتومی برداشتن استخوان با جراحی است. در این حالت، جراح بر روی فک بالا تمرکز می کند. هدف اصلاح اوربایت یا اپن بایت با ایجاد فضا و جابجایی این استخوان در ردیف شدن با فک پایین است.
• استئوتومی فک پایین : در موارد آندربایت شدید، ممکن است استئوتومی روی فک پایین انجام شود. هدف در اینجا این است که فک پایین را به سمت عقب تغییر دهیم تا به درستی با فک بالا در یک راستا قرار گیرد.
• جنیوپلاستی : اگر چانه خیلی کوچک یا خارج از موقعیت باشد، این جراحی شکل فک پایین را تغییر میدهد تا فک را دوباره مرتب کند و هرگونه کجی را اصلاح کند.
پس از جراحی، یا در مورد شکستگی فک، ممکن است به سیم کشی موقت فک یا استفاده از پین برای حمایت از ساختار و کمک به اصلاح ناهماهنگی نیاز داشته باشید.
تجهیزات دندانپزشکی
در مواردی که ناهمواری فک به دلیل مال اکلوژن باشد، ارتودنسی و استفاده از وسایل دندانی می تواند به رفع مشکل کمک کند. با گذشت زمان (معمولاً 18 ماه تا دو سال) فشار وارده بر دندانها و فک باعث تراز سالمتر میشود. این رویکردها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• اسپلينت: اين ابزارها روي رديفهای بالايی يا پاييني دندانها ثابت ميشوند و با اعمال فشاري ملايم و کنترلشده به حرکت و تراز صحیح دندانها کمک ميکنند.
• محافظهاي دهان: براي کاهش درد و آسيب ناشي از اختلال مفصل گيجگاهي فكي (TMJ) و دندان قروچه، و حتي اصلاح خفيف ناهنجاریهای دندانی، ممکن است استفاده از اين محافظها در شب تجويز شود.
• بریسها: ستارههای درمانهاي ارتودنسی، بریسها با براکتهایي که روي دندانها چسبانده ميشوند، به تدریج آنها را به سمت موقعیت صحیح هل میدهند. گاهی برای فشار بیشتر روی فک، از هدگیرهای ارتودنسی و کشهای مخصوص هم استفاده میشود.
• ريتينرها: پس از درمان با بریس، ریتینرها به حفظ موقعیت جدید دندانها و جلوگیری از برگشت آنها به حالت اولیه کمک میکنند. این ابزارها میتوانند ثابت (چسبانده شده) یا متحرک (مانند الاینهای شفاف Invisalign) باشند.
•بریجها: اگر فقدان دندان باعث ناهنجاری فکی شده باشد، بریجهای دندانی با اتصال به دندانهای سالم مجاور، ظاهری طبیعی و عملکرد مناسبی برای جویدن غذا فراهم میکنند و موقعیت فک را نیز اصلاح میکنند.
مدیریت درد
درمان درد و التهاب مرتبط با کج بودن فک، به ویژه زمانی که اختلال TMJ وجود دارد، می تواند یکی دیگر از جنبه های مهم درمان این بیماری باشد. طیف وسیعی از روش ها، از ایجاد تغییر در سبک زندگی گرفته تا درمان های جایگزین، می تواند کمک کند:
• کمپرس سرد یا گرم: قرار دادن کمپرس سرد یا حوله گرم روی شقیقهها یا فک به مدت ۱۰ دقیقه، به خصوص همراه با حرکات کششی فک (طبق دستور پزشک)، میتواند به کاهش درد کمک کند. این کار را میتوان چندین بار در روز تکرار کرد.
• رژیم غذایی نرم: جویدن ممکن است دشوار و دردناک باشد. غذاهای نرم مانند سبزیجات بخارپز، ماست، ماهی، سوپ و پوره سیبزمینی برای شما راحتتر و کمدردتر خواهند بود. از غذاهای سفت، ترد و نیازمند به جویدن زیاد اجتناب کنید.
• داروهای بدون نسخه: داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین، التهاب و درد را کاهش میدهند و بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند.
• داروهای تجویزی: برای موارد شدیدتر یا سخت، پزشک ممکن است داروهای دیگری تجویز کند. مسکنهای مخدر برای درد، شلکنندههای عضلانی برای کاهش فشار ناشی از دندان قروچه، NSAIDs با دوز قویتر و داروهای ضد اضطراب یا برخی داروهای ضد افسردگی با دوز پایین میتوانند گزینههای درمان باشند.
• مراقبت در حرکات: هنگام خمیازه کشیدن و جویدن مراقب باشید و بیش از حد فعالیت نکنید. تصحیح وضعیت سر و گردن، فاصله دادن کمابیش بین دندانهای بالا و پایین و انجام حرکات کششی و تمرینی طبق دستور پزشک میتوانند به کاهش تنش کمک کنند.
• مدیتیشن و ذهنآگاهی: تمرینات مدیتیشن، ذهنآگاهی و دیگر روشهای ترویجکنندهی آرامش میتوانند به کاهش درد عضلانی و تنش در فک کمک کنند. فعالیتهایی مانند یوگا، باغبانی یا حتی حمام گرفتن نیز میتوانند مفید باشند.
• طب سوزنی: طب سوزنی که ریشه در طب سنتی چین دارد، شامل استفاده از سوزنهای مخصوص برای تحریک نقاط خاصی در بدن است. تحقیقات نشان داده است که این روش میتواند در درمان مشکلات درد مزمن مؤثر باشد.
• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست ( TENS ) : دستگاهی است که تکانه های الکتریکی را به مراکز عصبی در TMJ می رساند تا پیام های درد را به هم بزند.
• تزریق نقطه ماشه ای : تزریق داروی ضد درد یا بی حس کننده موضعی به نقاط خاصی در عضلات اطراف فک (موسوم به "نقاط ماشه ای") نیز می تواند درد را کنترل کند.
• امواج رادیویی درمانی : امواج رادیویی جهت دار باعث تحریک الکتریکی در TMJ می شوند که گردش خون را تحریک می کند و علائم را کاهش می دهد.
• تزریق بوتاکس : تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به عضلات اطراف فک باعث کاهش التهاب و کاهش اندازه آنها می شود که می تواند کمک کننده باشد.
سوالات متداول درباره انحراف فک
1. انحراف فک چیست؟
انحراف فک به وضعیتی گفته میشود که در آن فک بالا یا پایین نسبت به فک مقابل خود در موقعیت غیرطبیعی قرار دارد. این وضعیت میتواند باعث مشکلاتی مانند درد، مشکلات جویدن، مشکلات دندانی و حتی مشکلات زیبایی شود.
2. علل انحراف فک چیست؟
علل انحراف فک میتواند ارثی، مادرزادی یا اکتسابی باشد. علل اکتسابی انحراف فک عبارتند از: ضربه به سر یا صورت ، رشد نامناسب دندانها یا فکها ، عادات نامناسب مانند دندان قروچه ، برخی بیماریها مانند آرتریت
3. علائم انحراف فک چیست؟
علائم انحراف فک عبارتند از: درد در فک، صورت یا گردن ، مشکلات جویدن ، مشکلات دندانی مانند نامرتبی دندانها، لق شدن دندانها یا از دست دادن دندانها ، مشکلات زیبایی مانند عدم تقارن صورت
4. چگونه میتوان انحراف فک را تشخیص داد؟
برای تشخیص انحراف فک، پزشک معاینه فیزیکی انجام میدهد و از بیمار میخواهد که فک خود را حرکت دهد. همچنین ممکن است از تصاویر اشعه ایکس یا سیتیاسکن استفاده شود.
5. آیا انحراف فک قابل پیشگیری است؟
انحراف فک یک مشکل ساختاری است و در بسیاری از موارد قابل پیشگیری نیست. با این حال، برخی اقدامات میتوانند خطر ابتلا به انحراف فک را کاهش دهند. این اقدامات عبارتند از: اجتناب از ضربه به سر یا صورت ، مراقبت از سلامت دندانها و لثهها ، ترک عادات نامناسب مانند دندان قروچه
6. آیا انحراف فک بر زندگی روزمره تأثیر میگذارد؟
انحراف فک میتواند بر زندگی روزمره فرد تأثیر منفی بگذارد. درد، مشکلات جویدن و مشکلات زیبایی میتوانند باعث اختلال در فعالیتهای روزانه شوند.در صورت مشاهده هر یک از علائم انحراف فک، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام میتواند به کاهش مشکلات و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
سخن آخر
ناهمواری فک زمانی اتفاق می افتد که فک بالا یا فک بالا به درستی با فک پایین یا فک پایین قرار نگیرد. این می تواند به دلیل طیفی از عوامل، از جمله نامرتبی دندان ها، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) که این استخوان ها را به هم متصل می کند، تروما و همچنین نقص های مادرزادی باشد. این وضعیت با شدت متفاوت باعث درد در شقیقه ها و فک، بیرون زدن گوش و مشکلات جویدن یا بلع می شود. همچنین می تواند منجر به پوسیدگی و از دست دادن دندان شود و بر سلامت روان تأثیر بگذارد.
درمانهای کج فک شامل استفاده از وسایل دندانپزشکی، جراحیهای خاص و همچنین مدیریت التهاب و درد مرتبط است.
گردآوری:بخش سلامت بیتوته