نفقه اقارب چیست و اقارب شامل چه کسانی است؟

مجموعه: نکات و قوانین حقوقی

نفقه اقارب

نفقه اقارب: شرایط و معیارهایی که باید بشناسید

شرایط نفقه اقارب

نفقه اقارب یعنی چی؟

نفقه اقارب به معنای فراهم کردن نیازهای زندگی اقارب از جمله مسکن، البسه، غذا و لوازم خانه به‌منظور رفع حاجت آنها است. این نفقه تحت شرایطی که توان مالی منفق (شخصی که وظیفه پرداخت نفقه را دارد) اجازه دهد و با توجه به نیازهای واقعی اقارب پرداخت می‌شود.

به طبقه‌بندی ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی ایران، تنها اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به پرداخت نفقه به یکدیگر هستند. این به این معناست که فقط خویشاوندان نسبی که از یکدیگر متولد شده‌اند، وظیفه پرداخت نفقه به یکدیگر دارند.

ضمانت اجرای نفقه اقارب

اقارب شامل چه کسانی است؟

اقارب در قانون مدنی به افرادی اطلاق می‌شود که از لحاظ نسبت خونی و خانوادگی با یکدیگر مرتبط هستند. این نسبت می‌تواند به صورت صعودی (مانند پدر، پدربزرگ) یا نزولی (مانند فرزند، نوه، نتیجه) باشد. این نسبت‌ها بر اساس ازدواج و ارتباطات خانوادگی شکل می‌گیرند.

اقارب نزولی ممکن است شامل فرزندان، نوه‌ها، نتیجه‌ها و سایر افراد مرتبط از نظر نسبت نزولی باشند. اقارب صعودی نیز ممکن است والدین، پدربزرگ، مادربزرگ و دیگر افراد صعودی باشند.

در مواردی قانون می‌تواند مقررات خاصی در مورد نفقه برای اقارب تعیین کند. اما در بسیاری از حالات، نفقه معمولاً برای افرادی که از لحاظ نسبت خونی نزولی با یکدیگر مرتبط هستند (مثل فرزندان و والدین) معمولی است و برای افرادی که از لحاظ نسبت خونی صعودی با یکدیگر مرتبط هستند، به عنوان یک وظیفه حقوقی معمولاً وارد نمی‌شود.

مفهوم نفقه اقارب

شرایط نفقه اقارب 

فقر و ناتوانی مالی دریافت‌کننده: کسی مستحق نفقه است که نیاز به پشتیبانی مالی داشته باشد و نتواند به‌وسیله‌ی اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را تأمین کند.

این به این معناست که اگر شخصی به دلیل نداشتن منابع مالی نمی‌تواند هزینه‌های زندگی خود را تأمین کند، او می‌تواند مستحق نفقه از اقارب خود باشد.

فردی که از نظر وضعیت جسمانی قادر به کار کردن نباشد و نیاز به پشتیبانی مالی داشته باشد، ممکن است مستحق نفقه باشد.

افراد مستحق دریافت نفقه ارقاب

ناتوانی از اشتغال به شغلی مناسب :شرط دوم برای وجوب نفقه از اقارب، ناتوانی از اشتغال به شغلی که برای فرد مناسب است، می شود. اگر شخص قادر به کار کردن در شغلی مناسب برای شأن و جایگاه او باشد و تأمین هزینه‌های زندگی خود از طریق کسب و کار خود امکان‌پذیر باشد، ممکن است مستحق نفقه نباشد.

این به این معناست که اگر فرد می‌تواند خود به‌وسیله‌ی کسب و کار یا شغل خود هزینه‌های زندگی خود را تأمین کند، او ممکن است نفقه از اقارب خود را دریافت نکند.

از طرف دیگر، اگر کسی از نظر وضعیت جسمانی ناتوان به کار کردن باشد و نیاز به پشتیبانی مالی داشته باشد، مستحق نفقه از اقارب ممکن است باشد.

این دو شرط با یکدیگر می‌آیند تا تعیین کنند که آیا یک فرد مستحق نفقه از اقارب خود می‌شود یا خیر. اگر فرد همزمان نیازمندی مالی داشته باشد و ناتوان به اشتغال به شغل مناسب باشد، ممکن است وظیفه نفقه برای اقاربش وارد شود.

تفاوت نفقه زن و نفقه اقارب

 نفقه در معنای کلی به تأمین هزینه‌های زندگی یک فرد مرتبط می‌شود. اما نفقه اقارب دارای ویژگی‌ها و معیارهای مشخصی است که تفاوت‌های مهمی با نفقه زوجه دارد. در اینجا  این تفاوت ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

الزام به پرداخت متقابل 

نفقه زن: در نفقه زن، الزام به پرداخت نفقه توسط شوهر به هیچ وجه تغییر نمی‌کند. حتی اگر زن ثروتمند شود، شوهر هیچ وقت الزامی به دریافت نفقه از طرف زن ندارد. این الزام قانونی وجود ندارد.

نفقه اقارب: الزام به پرداخت نفقه اقارب متقابل است. این به این معناست که اگر ابتدا پدر بزرگ به نوه نفقه پرداخت کند و سپس شرایط تغییر کند و نوه ثروتمند شود، پدر بزرگ ممکن است الزام به دریافت نفقه از نوه شود. این الزام ممکن است در طول زمان تغییر کند و به سمت دیگر برود.

شامل بودن زمان گذشته 

نفقه زن: نفقه زن می‌تواند شامل هم زمان حال و زمان گذشته باشد. به عبارت دیگر، زن می‌تواند برای نفقه‌ی گذشته‌ی خود اقامه‌ی دعوی کند.

نفقه اقارب: نفقه اقارب فقط شامل زمان آینده است. این به این معناست که اقارب می‌توانند فقط برای زمان‌های آینده نفقه مطالبه کنند و نمی‌توانند برای زمان‌های گذشته نفقه اقامه کنند.

از این رو، نفقه زن و نفقه اقارب در جوانب مختلفی از نظر الزام به پرداخت و زمان تأثیرگذاری متفاوت هستند. در نفقه زن، شوهر تا زمانی که از نظر شرایط شخصی و مالی الزامی به پرداخت نفقه نباشد، موظف به پرداخت نفقه به زن است. اما در نفقه اقارب، الزام به پرداخت متقابل است و ممکن است در طول زمان تغییر کند. همچنین، نفقه زن می‌تواند شامل زمان گذشته باشد، در حالی که نفقه اقارب فقط برای زمان‌های آینده معتبر است.

مجازات کیفری ترک نفقه ارقاب

ضمانت اجرای نفقه اقارب

ضمانت اجرای نفقه اقارب به دو شکل می‌تواند انجام شود: مدنی و کیفری. در مدنی، ممکن است شخص مستحق نفقه از شخص ملزم به پرداخت نفقه، ضمانت اجرای مدنی مطالبه کند. اگر شخص ملزم به پرداخت نفقه از اجرای مدنی تقصیر کند، ممکن است از اموال غایب یا مستنکف مستند و می‌تواند حکم مربوط به نفقه را از آن محل تصویب کند.

از طریق ضمانت اجرای کیفری، شخص مستحق نفقه می‌تواند از شخص ملزم به پرداخت نفقه مستند کیفری مطالبه کند. این به این معناست که اگر ملزم به پرداخت نفقه اقارب از پرداخت خودداری کند، ممکن است با مجازات کیفری مواجه شود. این مجازات به شکل حبس تعزیری درجه شش اعمال می‌شود.

ضمانت اجرای نفقه از طریق مدنی یا کیفری تحت شکایت از طرف شخص مستحق نفقه صادر می‌شود. مهم است که شخص مستحق نفقه درخواست خود را به دادگاه مربوطه ارائه کند و سپس دادگاه بر اساس قوانین و مقررات مربوطه اقدام به صدور حکم و اجرائیه مربوطه می‌کند.

مواجهه با ضمانت اجرای مدنی یا کیفری به دلیل ترک انفاق نیز در قانون به یکسان برای ترک نفقه زوجه و ترک نفقه اقارب در نظر گرفته شده است.

سوالات متداول درباره نفقه اقارب

 چه کسانی مستحق نفقه اقارب هستند؟

مستحق نفقه اقارب، افرادی هستند که باواسطه یا بی‌واسطه از یکدیگر متولد شده‌اند و شرایط لازم برای دریافت نفقه را دارند.

 چه شرایط مالی باید برای مستحق شدن به نفقه اقارب وجود داشته باشد؟

برای مستحق شدن به نفقه اقارب، افراد باید نیاز مالی داشته باشند و نتوانند این نیاز را از طریق شغل مناسب برآورده کنند.

 آیا نفقه اقارب در آینده به حالت معکوس تغییر می‌کند؟

بله، الزام به پرداخت نفقه اقارب ممکن است به حالت معکوس تغییر کند. به عنوان مثال، ابتدا پدر بزرگ ممکن است به نوه نفقه بپردازد، اما بعد از مدتی شرایط عکس شود و نوه به پدر بزرگ نفقه بدهد.

 آیا نفقه اقارب شامل گذشته نیز می‌شود؟

خیر، نفقه اقارب صرفاً شامل آینده می‌شود و ایام گذشته را نمی‌توان مطالبه کرد.

 آیا ترک انفاق از سوی مستنکف با مجازات کیفری همراه است؟

بله، ترک انفاق از سوی مستنکف می‌تواند با مجازات کیفری همراه باشد. در صورتی که مستنکف از پرداخت نفقه انصراف دهد، ممکن است با مجازات کیفری مواجه شود.

سخن پایانی مقاله ی نفقه اقارب

با اتمام این بحث در مورد نفقه اقارب، امیدوارم که اطلاعات مفیدی را دریافت کرده باشید. نفقه اقارب مسئله‌ای مهم در حقوق خانواده است و دانستن حقوق و الزامات مرتبط با آن می‌تواند به شما در مواجهه با مسائل خانوادگی کمک کند.  در هر صورت، امیدوارم که این اطلاعات به شما کمک کرده باشند و موفقیت در زندگی خانوادگی شما را بیشتر کنند.

  گرد آوری:بخش علمی بیتوته