علل، علائم و روش های پیشگیری از نارسایی دهانه رحم در بارداری

مجموعه: بارداری و زایمان

نارسایی دهانه رحم چیست

نارسایی دهانه رحم و روش‌های درمان

در صورتی که سونوگرافی قبل از هفته 24 بارداری نشان دهد که طول دهانه رحم کمتر از 25 میلی متر شده است ، پزشک احتمال ابتلا به نارسایی رحم را می دهد و برای پیشگیری از سقط جنین یا زایمان زودرس اقدامات لازم را انجام میدهد. 

نارسایی دهانه رحم چیست؟

نارسایی دهانه رحم چیست؟ دهانه رحم یا سرویکس ( به انگلیسی : cervix ) پایین ترین قسمت رحم بوده و رحم را به واژن وصل می کند. زمانی که زن باردار نیست دهانه رحم به مقدار بسیار کمی باز است تا خون قاعدگی بتواند از رحم خارش شود و از سویی دیگر اسپرم بتواند وارد رحم شود. 

بعد از بارداری ، این مسیر با ترشحات رحم  بسته می شود این مانع حففاظتی به نام پلاک موکوسی شناخته می شود. در بارداری طبیعی معمولا دهانه رحم تا اواخر سه ماهه سوم سفت ، بلند و بسته باقی می ماند و با نزدیک شدن به زمان زایمان به تدریج نرم شده و طول آن کاهس پیدا کرده و باز می شود. 

نارسایی دهانه رحم در بارداری می تواند باعث شود این فرایند قبل از اتمام 9 ماه شروع شود، نارسایی دهانه رحم در بارداری یکی از عوامل مهم در زایمان زودرس است. 

نارسایی دهانه رحم در بارداری شرایطی است که که دهانه رحم ضعیف شده و توانایی نگهداری وزن جنین را نداشته و منجر به زایمان زودرس یا سقط جنین می شود. 

معمولا در صورت تشخیص نارسایی دهانه رحم و زایمان زودرس ، برای پیشگیری از این مشکل پزشک با تجویز دارو از باز شدن دهانه رحم پیشگیری می کند و با سونوگرافی های متوالی شرایط رحم را چک می کند و در نهایت برای پیشگیری از نارسایی دهانه رحم و زایمان زودرس ، از عمل سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم استفاده می کند. 

علایم نارسایی دهانه رحم

علایم نارسایی دهانه رحم

در برخی موارد باز شدن دهانه رحم علایمی ندارد و در برخی موارد لکه بینی هفته های 14 – 20 بارداری می تواند علامت نارسایی دهانه رحم باشد، سایر علایم عبارتند از :

- احساس فشار در لگن

- کمر  درد 

- انقباض های خفیف در شکم و گرفتگی های عضلانی شبیه قاعدگی

- بیشتر یا رقیق تر شدن ترشحات واژن

- تغییر رنگ ترشحات واژن مایل به صورتی یا قهوه ای روشن

- خونریزی خفیف واژن یا به اصطلاح لکه بینی

- عوامل افزایش دهنده احتمال خطر نارسایی رحم

علل نارسایی دهانه رحم:

برخی از عوامل مادرزادی یا سلامتی می تواند احتمال نارسایی دهانه رحم را افزایش دهد از جمله :

مشکلات مادرزادی:

نوعی اختلال ژنتکیک در فیبر پروتئینی که باعث اتصال های بین بافتی بدن می شود میتواند منجر به نارسایی سرویکس شود مثل رحم دو شاخ. 

آسیب سرویکس:

اگر قبل از بارداری یا زایمان ، دهانه رحم آسیب ببیند مثلا با انجام پاپ اسمیر نامناسب.

کورتاژ و دیلاتاسیون:

از این روش برای درمان خونریزی شدید رحم یا تخلیه بقایای سقط جنین استفاده می شود. 

- سابقه باز شدن دهانه رحم در سه ماه دوم بارداری بدون درد

- سابقه زایمان سریع یا زودرس در بارداری قبلی

- باز شدن و نرم شدن دهانه رحم قبل از هفته 24 بارداری قبلی بدون انقباض  دردناک یا - خونریزی واژینال و پاره شدن پرده یا عفونت 

- سابقه جراحی یا نمونه برداری مخروطی

- آسیب دهانه رحم در زایمان قبلی یا عمل کورتاژ

- سابقه سقط جنین ناخواسته بدون علت مشخص در سه ماه دوم بارداری

- زایمان زودرس یا نارسایی رحم در بارداری قبلی

- مصرف داروهایی مثل استیل دی استرول هنگامی که مادرتان شما را باردار بوده است

درمان نارسایی دهانه رحم با سرکولاژ یا دوختن دهانه رحم

عوارض نارسایی رحم

نارسایی دهانه رحم و سقط جنین ارتباط مستقیمی با هم دارند به خصوص اگر در سه ماهه دوم بارداری ایجاد شود. 

ضعیف شدن و نارسایی دهانه رحم به خصوص در سه ماهه دوم بارداری زنگ خطر است که می تواند منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود. 

روش های پیشگیری از نارسایی دهانه رحم

مراقبت های بارداری را به طور منظم انجام دهید تا در صورت مشاهده موارد غیر طبیعی در معاینات و سونوگرافی بتوانید اقدامات پیشگیرانه یا درمانی را انجام د هید. 

رژیم غذایی سالم

مصرف مکمل های بارداری ، اسید فولیک ، کلسیم و آهن برای جبران کمبودهای تغذیه ای

مراقب افزایش وزنتان باشید ، مقدار مجاز افزایش وزن بارداری 11 – 16 کیلوگرم است. 

اجتناب از مصرف سیگار و الکل و مواد مخدر

انواع باز شدگی دهانه رحم و روش های تشخیص نارسایی دهانه رحم

تشخیص نارسایی دهانه رحم

قبل از بارداری به هیچ عنوان نمی تواند نارسایی دهانه رحم را تشخیص داد ولی میتواند رحم و لوله های رحمی را به دقت بررس کرد و  ناهنجاری هایی که می تواند منجر به نارسایی سرویکس شود را با استفاده از سونوگرافی و MRI ، هیستروسالپنگوگرافی و اشعه ایکس بررسی نمود. 

ضعیف شدن دهانه رحم در بارداری فقط در برخی موارد قابل تشخیص است. تشخیص نارسایی دهانه رحم به خصوص در سه ماهه اول بارداری کار بسیار ستی است. 

پزشک معمولا شرح حال کاملی از مادر رابع به مشکلات قبلی بارداری یا جراحی های انجم شده می پرسد. 

معمولا از روش های کمکی برای تشخیص نارسایی سرویکس در سه ماهه دوم بارداری استفاده می شود. 

با این که روش غربالگری مناسبی برای نارسایی دهانه رحم وجود ندارد ولی اگر احتمال این مشکل در شما وجود داشته باشد پزشک به طور منظم از هفته 16 بارداری معاینه درون واژنی شما را شروع می کند و طول دهانه رحم را اندازه گیری می نماید. 

معاینه واژن:

پزشک میتواند با معاینه فیزیکی متوجه خروج پرده های جنینی از سرویکس شود که نشان دهنده باز شدن دهانه رحم است. با معاینه فیزیکی می تواند مشکلات مادرزادی یا پارگی دهانه رحم را بررسی نمود. 

سونوگرافی واژینال:

در  صورتی که پرده های جنین در کانال سرویکس و واژن نبااشند برای مشاهده طول سرویکس یا باز شدن سویکس و پرده های جنینی از سونوگرافی واژن استفاده می شود. طول سویکس اگر کمتر از 25 میلی متر باشد، خطرساز خواهد شد. در این روش از یک مبدل لوله ای استفاده شده و این مبدل وارد واژن شده و با امواج صوتی ای که ارسال می شود تصاویر سونوگرافی در مانیتون نشان داده می شود. 

آزمایش:

در صورتی که پرده های جنینی قابل مشاهده باشند ولی سونوگرافی التهابی نشان ندهد برای اطمینان از عدم وجود عفونت از مایع دور جنین نمونه برداری  شده و برای آزمایشگاه ارسال می شود. 

درمان نارسایی دهانه رحم

در برخی موارد نمی تواند از سرکلاژ برای دوختن دهانه رحم استفاده کرد از جمله :

- آسیب شدید سرویکس

- باز شدن بیش از 4 سانتی متر سرویکس

- پاره شدن پرده های جنینی

- مدیریت و درمان نارسایی دهانه رحم

- در صورتی که احتمال نارسایی دهانه رحم داشته باشید پزشک توصیه می کند استراحت مطلق داشته باشید و از رابطه جنسی اجتناب نمایید. 

- وسیله ای خاص به نام پساری ( به انگلیسی : pessary ) وجود دارد که می توان برای کاهش فشار بر دهانه رحم داخل واژن قرار داد البته هنوز تحقیقات بیشتری برای تایید اثربخشی این وسیله نیاز است. 

برای مدیریت و نارسایی دهانه رحم و پیشگیری از سقط جنین یا زایمان زودرس می توان از درمان های زیر استفاده کرد :

مصرف مکمل پروژسترون :

در صورتی که سابقه زایمان زودرس داشته باشید پزشک در سه ماهه دوم بارداری میتوند برای شما هورمون پروژسترون به نام هیدروکسی پروژسترون کاپروات تجویز کند. البته این درمان کاملا اثبات نشده نیست و هنوز تحقیقات بیشتری برای تایید تاثیر واقعی پروژسترون بر نارسایی دهانه رحم لازم است. تحقیقاتی که اخیرا انجام شده نشان داده است که تجویز پروژسترون برای بارداری های دوقلویی و چند قلویی نمی تواند موثر باشد.  تزریق پروژسترون معمولا به صورت هفتگی انجام می شود. 

مصرف استروئید:

پزشک ممکن است برای تسریع رشد ریه های جنین و همچنین کمک به پیشگیری از زایمان زودرس از داروهای استروئیدی در ترکیب با سایر داروها برای شما استفاده کند. 

سونوگرافی های پشت سر هم:

در صورتی که مادر در گروه خطر قارر داشته باشد یعنی سابقه زایمان زودرس یا آسیب به دهانه رحم داشته باشد پزشک از هفته 15 – 24 بارداری از شما میخواهد که هر دو هفته یک بار برای انجام سونوگرافی مراجعه نمایید تا در صورت کاهش طول دهانه رحم از سرکلاژ برای بستن دهانه رحم استفاده کند. 

سرکلاژ دهانه رحم:

در صورتی که بارداری کمتر از 24 هفته باشد و سونوگرافی نشان دهد که دهانه رحم در حال باز شدن است، پزشک با استفاده از جراحی سرکلاژ واژنی بدون ایجاد برش  ، دهانه رحم را از طریق واژن می بندد تا از زایمان زودرس جلوگیری کند. اگر سابقه زایمان زودرس داشته باشید ممکن است پزشک قبل از مشاهده علایم باز شدن دهانه رحم و قبل از هفته 14 بارداری ، سرکلاژ را انجام دهد. در این روش پزشک با نخ بخیه بسیار قوی گردن رحم را می دوزد ودر ماه اخر بارداری یا هنگام شروع انقباضات زایمان ، نخ بخیه را بر می دارد تا بتوانید زایمان طبیعی داشته باشید. 

در برخی موارد پزشک مجبور است با عمل جراحی از طریق شکم ، سرکلاژ شکمی انجام دهد که مانند عمل سزارین نیاز به بستری در بیمارستان و جراحی از شکم  دارید و بعد از انجام این عمل نیاز به استراحت مطلق دارید و زایمان شما هم باید به صورت سزارین انجام شود. 

گردآوری : بخش زناشویی بیتوته