راهنمایی برای انتخاب بهترین زمان برای فریز تخمک(چه زمانی تخمک فریز کنم)

مجموعه: بارداری و زایمان

بهترین زمان برای فریز تخمک

فریز تخمک، یک راه حل موثر برای باروری در سنین بالا 

فریز تخمک یعنی چه؟

فریز کردن تخمک یک روش کمک باروری جدید برای حفظ قدرت باروری در خانم ها می باشد. طی این فرایند تخمک های بالغ از تخمدان زن خارج گردیده، فریز و در نهایت ذخیره می شود.

مهم‌ترین دلیل فریز کردن تخمک را می‌توان ترس خانم ها از ناباروری ناشی از درمان‌هایی نظیر لاپاراسکوپی (برداشتن فیبروم و کیست تخمدان)، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ذکر نمود.

در واقع فریز کردن تخمک حفظ کردن شانس حاملگی  در خانم‌هایی است که در سنین بالا قصد باردار شدن را دارند. بهترین سن برای فریز کردن تخمک سنین جوانی و پیش از ۳۰ تا ۳۵ سالگی است زیرا در این سنین کیفیت تخمک‌ها بالا بوده و احتمال بروز اختلالات کروموزومی در جنین کمتر می باشد. همچنین فریز کردن تخمک‌ها شانس بارداری را در سن‌های بالا برای به‌دنیاآوردن نوزاد سالم افزایش می‌دهد.

فریز کردن تخمک توسط جراح و متخصص زنان، زایمان و نازائی در کلینیک ناباروری بعد از انجام آزمایش خون و بررسی سطح هورمون ، ذخیره تخمدان و وضعیت متابولیسم بدن فرد صورت می‌گیرد. بیمار در روز سوم سیکل قاعدگی آزمایش‌ها هورمونی که شامل آزمایش‌ها AMH,FSH و استرادیول است را انجام می‌دهد و همچنین برای جلوگیری از سرایت و منتقل‌نشدن برخی بیماری‌های عفونی مانند HIV و هپاتیت B, C ، بیمار تحت آزمایش‌ غربالگری  قرار می‌گیرد. 

کاربرد تخمک فریز شده 

استفاده از تکنیک فریز تخمک برای خانم هایی که تصمیم به حفظ قدرت باروری در آینده دارند و با مشکلات زیر رو در رو هستند توصیه می شود:

• خانم هایی که به دلیل ابتلا به سرطان در حال شیمی درمانی هستند.

• افرادی که در اثر عمل های جراحی، تخمدان آنها آسیب دیده است.

• افرادی که به بیماری کم خونی داسی شکل و بیماری های اتوایمیون مانند لوپوس مبتلا هستند.

• افرادی که بر اثر جهش ژنتیکی به بیمارهایی که منجر به نارسایی تخمدان ها می گردند دچار شده اند. مانند سندروم ترنر و سندروم ایکس شکننده

• افرادی که عمل IVF انجام داده اند.

 فریز کردن تخمک برای زنان با نارسایی تخمک مفید است

مراحل فریز کردن تخمک

• مرحله تحریک تخمدان: در حالت عادی از تخمدان هر خانمی ماهانه یک تخمک در یک سیکل مشخص رها می‌شود، تخمک رها شده بالغ بوده و آماده باروری است. از آنجایی‌ که زمان عمر تخمک کوتاه بوده و بیشتر از ۲۴ ساعت زمان لازم است که باروری صورت بگیرد. بنابراین آمیزش در همان ساعت‌های اولیه و یا چند ساعت بعد، منجر به باروری خواهد شد.

اما هنگامی که می‌خواهند تخمک را از یک خانم جوان که به هر دلیلی فعلاً قصد بارداری ندارد، بگیرند و فریز کنند، به فرد موردنظر هورمون مصنوعی برای تحریک تخمدان‌ها و داروهای مختلفی تزریق می‌شود تا تعداد بیشتری از فولیکول‌های به تخمک تبدیل شود و تخمک‌های زیادی از تخمدان رها شود.

داروهای محرک تخمک‌گذاری شامل آگونیست (هورمون آزادکننده گنادوتروپین مانند لوپرون)، آنتاگونیست‌های (هورمون آزادکننده گنادوتروپین مانند سترورلیکس) و داروهای FSH,HMG می باشد.

سپس برای اندازه‌گیری پاسخ به تحریک تخمدان از فرد آزمایش خون‌ گرفته می‌شود و بعد از آزمایش خون، سونوگرافی واژینال انجام می گیرد تا از رهاشدن تخمک‌ها مطمئن شوند. یک آزمایش خون نرمال در این مرحله آزمایش خونی است که سطح استروژن بالا و سطح پروژسترون پایین را نشان دهد. 

• مرحله تخمک گیری یا پانکچر: در این مرحله بیمار تحت عمل بیهوشی سبک قرار می‌گیرد و برای کاهش درد به او آرام‌بخش تزریق می کنند. سپس سوزن‌های مخصوصی را وارد واژن بیمار می کنند و تخمک‌های رها شده را جمع‌آوری کرده و بلافاصله تخمک‌ها را به آزمایشگاه جنین‌شناسی منتقل می‌کنند. قابل‌ذکر است که تا چند روز بعد از عمل پانکچر، شخص احساس درد و گرفتگی خفیفی در عضلات شکم دارد که این عوارض طبیعی است. 

• مرحله انجماد تخمک: تخمک‌های منتقل شده به آزمایشگاه جنین‌شناسی فوراً در نیتروژن مایع با دمای منفی ۱۹۶ درجه سلسیوس  منجمد می‌شوند  تا مانع از فعالیت بیولوژیکی آنها شوند. انجماد تخمک به دو روش انجماد آهسته و انجماد شیشه سازی (سریع) انجام می گیرد.

از آنجایی‌که تخمک‌ها بزرگ‌ترین سلول‌های جنسی هستند که حاوی مقادیر زیادی آب می باشند و هنگام فریز کردن کریستال‌های یخی باعث تخریب سلول‌ها می‌شوند در نتیجه قبل از فریز کردن تخمک‌ها آنها را دهیدراته می کنند یعنی آب آنها را می گیرند و به منظور حفاظت از سلول ها و جلوگیری از تشکیل کریستال های یخی به داخل سلول ها مایع ضدسرطان وارد می کنند. 

روش های فریز کردن تخمک 

تخمک‌ها به دو روش انجماد هسته (انجماد آهسته) و انجماد سریع( VITRIFICATION  یا انجماد شیشه‌سازی ) منجمد می‌شوند.

انجماد آهسته: در انجماد آهسته درجه انجماد به‌تدریج کاهش پیدا می‌کند و از غلظت کمی ماده ضدسرطان برای جلوگیری از ایجاد کریستال‌های یخی استفاده می‌شود. این روش باعث کاهش تدریجی متابولیسم تخمک می‌شود. درجه انجماد که برای فریز کردن تخمک‌ها لازم است ۱۹۶ درجه سلسیوس است.

انجماد سریع:  این روش برای همه تخمک‌ها استفاده می‌شود. در این روش برای جلوگیری از ایجاد کریستالهای یخی از غلظت بالای ماده ضدسرطان استفاده می‌شود و انجماد به‌سرعت صورت می‌گیرد.

روشهای فریز کردن تخمک

علت فریز کردن تخمک در دختران مجرد

خانم‌های مجرد نیز می‌توانند تخمک‌های خود را فریز کنند. تمام مراحل برای فریز کردن تخمک مانند موارد ذکر شده در بالا است و تنها تفاوتش در تخمک گیری می باشد، در این مرحله برخلاف تخمک گیری در زنان متأهل عمل تخمک گیری توسط جراحی لاپاراسکوپی و با ایجاد یک برش کوچک بر روی شکم انجام می‌پذیرد. پزشک بعد از بیهوشی فرد و ایجاد برش در روی شکم و در حوالی تخمدان با سوزن‌های مخصوص تخمک‌های رها شده از تخمدان را جمع‌آوری کرده و آنها را برای فریز کردن به آزمایشگاه می‌فرستد.

دختران مجردی که دارای مشکل هستند جهت حفظ قدرت باروری خود در آینده از روش فریز تخمک استفاده می‌کنند تا در آینده و با رفع‌شدن مشکل خود بتوانند باردار شوند. برخی از مشکلات این افراد عبارتند از:

- مبتلا شدن به برخی از سرطان‌ها و ضرورت انجام شیمی‌درمانی 

- ابتلا به توده تخمدان و یا ابتلا به بیماری‌های خودایمنی 

- تمایل به اهدای تخمک به سایر افراد نابارور

- سابقه یائسگی زودرس خانوادگی 

در عمل پانکچر ۵ تا ۲۰ عدد تخمک برداشت و فریز می شود

چند عدد تخمک از تخمدان برداشته می‌شود؟

از آنجایی‌ که میزان موفقیت فریز تخمک و احتمال بارداری حاصل از تخمک فریز شده، ۳۰ تا ۶۰ درصد است؛ بنابراین هر چه میزان تخمک گرفته شده در عمل پانکچر بیشتر باشد میزان موفقیت فریز کردن تخمک‌ها نیز بیشتر می‌شود به همین دلیل  با توجه ‌به سن و وضعیت بدن ۵ تا ۲۰ عدد تخمک و گاهی تا ۳۰ عدد تخمک، برای اطمینان خاطر بیشتر جمع‌آوری و فریز می‌شود.

چه زمانی برای فریز کردن تخمک مناسب است؟ 

زمانی که یک خانم در سال‌های ابتدایی باروری خود قرار دارد و دارای قدرت و توانایی بدن مناسبی است بهترین زمان برای فریز کردن تخمک‌ها می باشد. بهترین سن برای انجام فرایند فریز کردن تخمک‌ها سنین زیر ۳۲ سال است، البته خانم‌های زیر ۴۳ سال نیز می‌توانند جهت حفظ قدرت باروری خود اقدام به انجماد تخمک نمایند.

عوارض ناشی از فریز کردن تخمک 

عوارض داروهای هورمونی: عوارض داروهای هورمونی که به بدن شخص وارد می‌شوند و استفاده از داروهای تحریک تخمدان، می‌توانند باعث دردناک شدن تخمدان‌ها پس از تخمک‌گذاری و یا تحریک بیش از اندازه تخمدان‌ها شوند. این عوامل منجر به علائمی مانند درد شکم، تهوع و نفخ، اسهال و استفراغ می شود.

عوارض ناشی از جمع‌آوری تخمک‌ها: این عوارض بسیار نادر می باشند اما امکان بروز آنها وجود دارد. این عوارض شامل خونریزی تخمدان در هنگام جمع‌آوری تخمک‌ها، آسیب رسیدن به مثانه و روده یا رگ‌های خونی، عفونت دستگاه تناسلی می باشد.

نحوه استفاده از تخمک فریز شده

استفاده از تخمک فریز شده 

بعد از مراحل فریز کردن تخمک‌ها اگر فردی  تصمیم به بارداری داشته باشد مرحله بارور کردن تخمک فریز شده انجام می‌گیرد بدین صورت که تخمک را از حالت فریز خارج کرده و در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از تکنیک تزریق درون سیتوپلاسمی یا ICSI تخمک با اسپرم لقاح داده می‌شود و چند ساعت بعد از اتمام روش میکرو اینجکشن فرد می‌تواند مرکز درمانی را ترک نمایید.

گردآوری: بخش زناشویی بیتوته