سیالوگرافی؛ نگاهی دقیق به غدد بزاقی

سیالوگرافی (Sialography) یک روش تصویربرداری پزشکی است که برای بررسی سیستم غدد بزاق و مجاری بزاقی استفاده می‌شود. در این آزمایش، یک ماده رادیواکتیو (مانند تکنتیم) به طور مستقیم درون مجرای بزاقی تزریق می‌شود و سپس با استفاده از دستگاه تصویربرداری رادیوگرافی یا روش‌های تصویربرداری دیگر، تصاویری از سیستم غدد بزاق و مجاری بزاقی بدست می‌آید.

رادیولوژی سیالوگرافی (Sialography)

• سیالوگرام 

• رادیوگرافی غدد بزاقی (Radiography of Salivary Glands)

• تصویربرداری غدد بزاقی (Imaging of Salivary Glands)

• آنژیوسیالوگرافی (Angiosialography)

• آنژیوگرافی غدد بزاقی (Angiography of Salivary Glands)

• بزاقی‌نگاری (Sialography)

• این آزمایش در بخش رادیولوژی بیمارستان یا مرکز رادیولوژی انجام می شود. این آزمایش توسط تکنسین اشعه ایکس انجام می شود. رادیولوژیست نتایج را تفسیر می کند. ممکن است قبل از عمل دارویی به شما داده شود تا آرام شوید.

• از شما خواسته می شود که به پشت روی میز اشعه ایکس دراز بکشید. قبل از تزریق ماده حاجب، برای بررسی انسدادهایی که ممکن است مانع از ورود ماده حاجب به مجاری شود، عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می شود.

• یک کاتتر (یک لوله انعطاف پذیر کوچک) از طریق دهان و به مجرای غده بزاقی وارد می شود. سپس یک رنگ مخصوص (محیط کنتراست) به داخل مجرا تزریق می شود. این به مجرای اجازه می دهد تا در اشعه ایکس نشان داده شود. اشعه ایکس از چندین موقعیت گرفته خواهد شد. سیالوگرام ممکن است همراه با سی تی اسکن انجام شود.

• ممکن است برای کمک به تولید بزاق به شما آب لیمو داده شود. سپس اشعه ایکس برای بررسی تخلیه بزاق به داخل دهان تکرار می شود.

سیالوگرافی یک روش تصویربرداری ایمن و بدون درد است. با این حال، مانند هر روش پزشکی دیگری، ممکن است خطرات و عوارضی را به همراه داشته باشد.

خطرات و عوارض سیالوگرافی عبارتند از:

• حساسیت یا سوزش در ناحیه تزریق: این شایع ترین عارضه سیالوگرافی است و معمولاً طی چند ساعت از بین می رود.

• آلرژی به ماده حاجب: این یک عارضه نادر است، اما می تواند جدی باشد. اگر علائم آلرژی مانند بثورات پوستی، تورم یا مشکل در تنفس را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

• انسداد مجرای بزاقی: این یک عارضه نادر است، اما می تواند باعث درد، تورم و عفونت شود.

• عفونت: این نیز یک عارضه نادر است، اما می تواند جدی باشد. اگر علائم عفونت مانند تب، لرز و قرمزی یا تورم در ناحیه تزریق را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

در کل، خطرات و عوارض سیالوگرافی بسیار کم است. اگر نگران خطرات هستید، با پزشک خود صحبت کنید. 

• در روز آزمایش، از خوردن و آشامیدن 8 ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید. این به این دلیل است که ماده حاجب می تواند باعث استفراغ یا اسهال شود.

• اگر باردار هستید یا شیر می دهید، قبل از انجام سیالوگرافی با پزشک خود صحبت کنید. سیالوگرافی برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی شود، اما اگر نیاز به انجام سیالوگرافی دارید، پزشک شما می تواند مزایا و خطرات را با شما در میان بگذارد.

• اگر به ماده حاجب حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. ماده حاجب یک ماده رنگی است که به غدد بزاقی کمک می کند تا برای اشعه ایکس قابل مشاهده شوند. اگر به ماده حاجب حساسیت دارید، ممکن است دچار واکنش آلرژیک شوید.

  

• در صورت وجود علائمی مانند درد دهان، درد صورت، خشکی دهان، تورم صورت یا گردن، ناتوانی در باز کردن کامل دهان، درد یا ناراحتی هنگام باز کردن دهان و طعم غیرطبیعی یا بد دائمی در دهان، پزشک ممکن است سیالوگرافی را توصیه کند. سیالوگرافی به پزشک اجازه می‌دهد تا انسداد مجاری یا غدد بزاقی شما را بررسی کند و می‌تواند به تشخیص عفونت‌ها یا بیماری‌هایی مانند تومور در دهان کمک کند. در صورت توصیه پزشک، مهم است دستورالعمل‌های وی را دنبال کنید و در مورد هرگونه علامت یا عارضه اضافی به او گزارش دهید.

• اگر از داروهای بدون نسخه یا با نسخه استفاده می کنید به پزشک اطلاع دهید. در بیشتر موارد، آزمایش با برنامه دارویی شما تداخلی ایجاد می کند.

تفسیر سیالوگرافی توسط رادیولوژیست انجام می شود. رادیولوژیست تصاویر سیالوگرافی را بررسی می کند و به دنبال هرگونه ناهنجاری در غدد بزاقی یا مجرای بزاقی است.

برخی از ناهنجاری های رایج که می توان در سیالوگرافی مشاهده کرد عبارتند از:

• سنگ های غدد بزاقی: سنگ های غدد بزاقی توده های سختی هستند که می توانند در مجرای بزاقی تشکیل شوند. سنگ ها می توانند باعث درد، تورم و عفونت شوند.

• عفونت غدد بزاقی: عفونت غدد بزاقی می تواند توسط باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها ایجاد شود. علائم عفونت غدد بزاقی عبارتند از درد، تورم، قرمزی و تب.

• تومور غدد بزاقی: تومور غدد بزاقی توده ای از سلول های غیرطبیعی است که می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. تومورهای خوش خیم معمولاً بی خطر هستند، اما تومورهای بدخیم می توانند خطرناک باشند.

• انسداد مجرای بزاقی: انسداد مجرای بزاقی می تواند توسط یک سنگ، تومور یا سایر عوامل ایجاد شود. انسداد می تواند باعث درد، تورم و عفونت شود.

• آسیب به غدد بزاقی: آسیب به غدد بزاقی می تواند توسط ضربه، جراحی یا سایر عوامل ایجاد شود. آسیب می تواند باعث کاهش تولید بزاق شود.

رادیولوژیست همچنین به شکل و اندازه غدد بزاقی توجه می کند. غدد بزاقی سالم باید صاف و گرد باشند. اگر غدد بزاقی بزرگ، کوچک یا نامنظم باشند، ممکن است نشان دهنده یک بیماری باشد. نتیجه تفسیر سیالوگرافی به پزشک کمک می کند تا علت علائم بیمار را تشخیص دهد و بهترین روش درمان را تعیین کند.

مقادیر نرمال سیالوگرافی به عوامل مختلفی مانند سن بیمار، جنس بیمار و وضعیت سلامتی کلی بیمار بستگی دارد. با این حال، به طور کلی، سیالوگرافی طبیعی باید موارد زیر را نشان دهد:

• غدد بزاقی سالم باید صاف و گرد باشند.

• مجرای بزاقی سالم باید باز و واضح باشند.

• ترشح بزاق باید یکنواخت باشد. هر گونه ناهنجاری در شکل، اندازه، ساختار یا عملکرد غدد بزاقی یا مجرای بزاقی ممکن است نشان دهنده یک بیماری باشد. در اینجا برخی از مقادیر نرمال سیالوگرافی آورده شده است:

 

• اندازه غدد بزاقی:

- غده پاروتید: حدود 2 سانتی متر در عرض و 4 سانتی متر در طول

- غده زیرزبانی: حدود 2 سانتی متر در عرض و 3 سانتی متر در طول

- غده زیر فکی: حدود 1.5 سانتی متر در عرض و 2.5 سانتی متر در طول

 

• قطر مجرای بزاقی:

- مجرای بزاقی پاروتید: حدود 2 میلی متر

- مجرای بزاقی زیرزبانی: حدود 1.5 میلی متر

- مجرای بزاقی زیر فکی: حدود 1 میلی متر

 

• ترشح بزاق:

- میزان ترشح بزاق باید در هر دو طرف دهان یکسان باشد.

- میزان ترشح بزاق باید در پاسخ به غذا یا تحریک سایر غدد بزاقی افزایش یابد.

اگر نتایج سیالوگرافی شما غیرطبیعی است، پزشک شما ممکن است آزمایشات بیشتری را برای تشخیص علت علائم شما درخواست کند.

1. سیالوگرافی چیست؟

سیالوگرافی یک آزمایش تصویربرداری است که از اشعه ایکس برای بررسی غدد بزاقی استفاده می کند. غدد بزاقی مسئول تولید بزاق هستند که برای جویدن، بلع و هضم غذا ضروری است.

 

2. سیالوگرافی چگونه انجام می شود؟

سیالوگرافی معمولاً در مطب پزشک یا در یک مرکز تصویربرداری انجام می شود. بیمار روی یک تخت دراز می کشد و یک ماده حاجب به غدد بزاقی تزریق می شود. ماده حاجب یک ماده رنگی است که به غدد بزاقی کمک می کند تا برای اشعه ایکس قابل مشاهده شوند. پس از تزریق ماده حاجب، بیمار از اشعه ایکس گرفته می شود.

 

3. آیا سیالوگرافی خطرناک است؟

سیالوگرافی یک آزمایش ایمن و بدون درد است. با این حال، مانند هر روش پزشکی دیگری، ممکن است خطرات و عوارضی را به همراه داشته باشد.

 

4. خطرات و عوارض سیالوگرافی عبارتند از:

حساسیت یا سوزش در ناحیه تزریق ، آلرژی به ماده حاجب ، انسداد مجرای بزاقی 

 

5. آیا سیالوگرافی برای زنان باردار یا شیرده ایمن است؟

سیالوگرافی برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی شود. با این حال، اگر نیاز به انجام سیالوگرافی دارید، پزشک شما می تواند مزایا و خطرات را با شما در میان بگذارد.

 

6. آیا سیالوگرافی نیاز به آمادگی خاصی دارد؟

قبل از انجام سیالوگرافی، به پزشک خود اطلاع دهید که آیا دارویی مصرف می کنید یا به هر دارویی حساسیت دارید. همچنین به پزشک خود اطلاع دهید که آیا باردار هستید یا شیر می دهید. در روز آزمایش، از خوردن و آشامیدن در 8 ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید.

 

• سیالوگرافی یک آزمایش ایمن و بدون درد است، اما ممکن است کمی ناراحتی در ناحیه تزریق ایجاد کند.

• در صورتی که داروهای خاصی مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا برخی داروها می‌توانند تأثیری بر روی نتایج سیالوگرافی داشته باشند. پزشک ممکن است نیاز به تعلیق موقت مصرف برخی از داروها داشته باشد.

• سیالوگرافی فقط یکی از روش‌های تشخیصی است و برای تأیید تشخیص یا بررسی بیشتر، ممکن است نیاز به روش‌های تصویربرداری یا آزمایش‌های دیگری داشته باشید. بنابراین، برنامه درمانی نهایی شما بسته به نتایج مجموعه مراحل تشخیصی خواهد بود.

از اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان جایگزین نظر حرفه ای پزشک استفاده شود. اگر در مورد سلامتی خود سوالی دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.